وبلاگ
سبک هنری اکسپرسیونیسم
چکیده
سبک و جنبش اکسپرسیونیسم (هیجاننمایی یا بیانگرایی) یکی از جریانهای بنیادین هنر مدرن است که با تمرکز بر بیان احساسات درونی هنرمند، نگاه تازهای به واقعیت ارائه میدهد. این سبک نهتنها تاریخ هنر را دگرگون کرد، بلکه بر بازار هنر، سرمایهگذاری فرهنگی و نگاه مخاطبان به اثر هنری نیز تأثیر عمیقی گذاشت. در این مقاله مرجع از سوی celeart، سبک اکسپرسیونیسم بهصورت تحلیلی، قابل فهم و تخصصی بررسی میشود تا پاسخگوی نیاز علاقهمندان، هنرمندان، پژوهشگران و سرمایهگذاران هنر باشد.
مقدمه
در دورههایی از تاریخ، هنر دیگر توان بازنمایی صرف جهان بیرونی را ندارد و ناگزیر به درون انسان پناه میبرد. سبک اکسپرسیونیسم دقیقاً در چنین لحظهای از تاریخ شکل گرفت؛ زمانی که هنرمند تصمیم گرفت احساس، اضطراب، ترس، خشم و امید خود را بهجای واقعیت عینی به تصویر بکشد.
تاریخچه و ریشهشناسی جنبش اکسپرسیونیسم
ریشه واژه اکسپرسیونیسم از مفهوم «بیان» گرفته شده است؛ یعنی بیرونریزی آنچه در درون انسان میگذرد. این جنبش هنری در اوایل سده بیستم میلادی، عمدتاً در سرزمینهای اروپای مرکزی، بهویژه آلمان، شکل گرفت. شرایط اجتماعی، صنعتیشدن شتابزده، بحرانهای روانی انسان مدرن و تنشهای منتهی به جنگهای جهانی، بستر اصلی تولد این سبک بودند.
سبک اکسپرسیونیسم واکنشی مستقیم به طبیعتگرایی و واقعگرایی افراطی بود. هنرمندان این جنبش باور داشتند که واقعیت بیرونی بهتنهایی حقیقت را نشان نمیدهد و حقیقت واقعی در احساسات درونی انسان نهفته است.
علت نامگذاری
این سبک به دلیل تأکید شدید بر بیان هیجانات، عواطف و حالات روانی انسان، اکسپرسیونیسم نام گرفت. در این رویکرد، دقت در شباهت ظاهری موضوع اهمیتی ندارد؛ بلکه شدت احساس و تأثیر روانی اثر بر مخاطب اصل اساسی است. به همین دلیل، آثار این سبک اغلب دارای اغراق در فرم، رنگهای تند و خطوط شکسته هستند.
بنیانگذاران و شکلدهندگان اصلی
اکسپرسیونیسم برخلاف برخی سبکها، بنیانگذار واحدی ندارد؛ اما گروهها و هنرمندانی نقش محوری در تثبیت آن ایفا کردند. از جمله گروههای مهم میتوان به جمع هنرمندان جوان آلمانی اشاره کرد که با هدف شکستن قواعد کلاسیک هنر فعالیت میکردند. آنان بهدنبال خلق هنری صادقانه، عریان و بیپرده بودند.
ویژگیهای اصلی جنبش اکسپرسیونیسم
از خصوصیات سبک و جنبش هنری اکسپرسیونیسم (هیجاننمایی یا بیانگرایی) می توان به موارد زیر اشاره کرد :
تأکید بر احساسات درونی بهجای واقعیت ظاهری .
استفاده از رنگهای خالص، تند و گاه ناآرام .
دفرمهسازی فرمها برای انتقال هیجان .
خطوط خشن، شکسته و ناپایدار .
فضای روانی سنگین و تأثیرگذار .
اصول بنیادین این سبک
اصول سبک اکسپرسیونیسم بر صداقت احساسی استوار است. هنرمند موظف نیست جهان را زیبا یا منظم نشان دهد؛ بلکه باید آن را آنگونه که احساس میکند بیان نماید. در این سبک، تجربه شخصی هنرمند به ارزشمندترین منبع الهام تبدیل میشود.
بهترین و معروفترین نقاشان جنبش اکسپرسیونیسم
از معروف ترین هنرمندان
ادوارد مونک
واسیلی کاندینسکی
ارنست لودویگ کیرشنر
امیل نولده
اگون شیله
هر یک از این هنرمندان با زبان بصری خاص خود، نقش مهمی در گسترش سبک اکسپرسیونیسم ایفا کردهاند.
نقاشان ایرانی متأثر از اکسپرسیونیسم
در ایران، برخی هنرمندان معاصر با الهام از بیانگرایی، آثاری خلق کردهاند که از نظر روحیه و زبان بصری به اکسپرسیونیسم نزدیک است. از جمله میتوان به:
بهمن محصص
حسین کاظمی
هانیبال الخاص
اشاره کرد که در آثارشان بیان احساس و فضای روانی نقش محوری دارد.
بهترین آثار جنبش اکسپرسیونیسم
فریاد اثر ادوارد مونک
اسبهای آبی اثر فرانتس مارک
خیابان برلین اثر ارنست لودویگ کیرشنر
ترکیببندیهای انتزاعی اثر واسیلی کاندینسکی
این آثار نمونههای شاخصی از قدرت بیان احساسی در هنر هستند.
گرانترین آثار فروختهشده از این سبک
اثر «فریاد» از ادوارد مونک، فروش در سال 2012 ، نیویورک، با قیمتی بیش از 119 میلیون دلار
اثر «اسب آبی» از فرانتس مارک، فروش در حراج اروپا، با قیمتی چند ده میلیون دلاری
این ارقام نشان میدهد که سبک اکسپرسیونیسم نهتنها ارزش هنری، بلکه جایگاه اقتصادی قدرتمندی نیز دارد.
تأثیرات جنبش اکسپرسیونیسم
این جنبش تأثیر عمیقی بر نقاشی، سینما، تئاتر و حتی ادبیات گذاشت. بسیاری از سبکهای بعدی، از هنر انتزاعی تا جریانهای مفهومی، وامدار جسارت و نگاه درونی اکسپرسیونیسم هستند.
نتیجهگیری
سبک اکسپرسیونیسم هنری است که به انسان جرئت نگاهکردن به درون خود را میدهد. این جنبش ، پلی میان احساس، اندیشه و سرمایه فرهنگی ایجاد کرده و همچنان یکی از جریانهای مهم در بازار هنر جهانی است.
منابع معتبر
تاریخ هنر مدرن، انتشارات دانشگاهی اروپا
دانشنامه هنر قرن بیستم
آرشیو موزههای معتبر جهان
پایگاههای پژوهشی هنر مدرن
